Speech “All attitudes, all the shapeliness, all the belongings”

ramfoundation – 26-1-2014

Geachte dames en heren,

Instellingen bestaan niet.

Dat is een wat gewaagde uitspraak bij de opening van een tentoonstelling in een instelling die dit jaar twintig jaar bestaat en na een korte periode van rust weer volop actief is. Je hebt dan wel wat uit te leggen en onvermijdelijk raak je dan aan recente ontwikkelingen in het cultuurbeleid maar dat is ook waarom Berry mij heeft gevraagd – zei ze….

Minister Bussemaker heeft op 24 december 2013 in een brief aan de Tweede Kamer geschetst wat de gevolgen zijn van het bezuinigingsbeleid van het vrolijke gedoogkabinet Rutte 1. Tientallen instellingen in diverse sectoren hebben hun activiteiten beëindigd zegt de minister. En uit onderzoek blijkt (ik citeer) “dat tot op heden veel instellingen die geen structurele subsidie meer ontvangen van de overheid hun activiteiten vooralsnog weten te continueren.”
Het is verhullend taalgebruik, want wat er staat, is niks meer of minder dan dat veel instellingen zijn opgeheven en dat een groot aantal het met de moed der wanhoop dan maar zonder financiële ondersteuning probeert, althans “vooralsnog”, en vooral dat woord is onthutsend.

Waarop een zin volgt die in hetzelfde cynische beleidsproza: “Ik zie dat de sector en overheid volop bezig zijn zich te herpositioneren naar een nieuwe realiteit en nieuwe verhoudingen.”

Wat hier gebeurt, is het abstraheren van de werkelijkheid. Waar het eigenlijk om gaat, is dat tientallen zo niet honderden talentvolle mensen hun baan of hun werk zijn kwijt geraakt, minder mogelijkheden hebben om hun beroep uit te oefenen, op een houtje moeten bijten omdat ze de huur van hun atelier nauwelijks meer kunnen betalen, etc. Mensen die van onschatbare waarde zijn voor de kwaliteit van de samenleving. Of zoals Cees Nooteboom - heb hem vaak geciteerd - bij de aanvaarding van de PC Hooftprijs in 2004 zei:

“Kunst hoeft niemands boodschappen te doen, zij is haar eigen boodschap, zij drukt via een allergeheimste chemie en vaak voor tijdgenoten onzichtbaar, werkelijkheid uit op een manier die geen enkel ander medium kan benaderen. Dikwijls heeft zij het over dingen, waarover je nauwelijks kunt praten en is zij uit de grotten en uithoeken van de menselijke psyche teruggekomen met vermoedens, dromen, suggesties waar voorlopig nog niemand naar wilde luisteren.”

Wat er is gebeurd, is dat het ménsen - en niet een abstracties als instellingen of dé sector - veel moeilijker of soms zelfs onmogelijk is gemaakt om die dromen, suggesties en vermoedens op te sporen en aan ons te laten zien.
De samenleving is veel armer geworden dan zelfs die draconische bezuiniging van in totaal tegen de 300 miljoen euro heeft veroorzaakt.

Een politiek bestuur dat zichzelf respecteert geeft in zijn beleid ruimte aan het tegendraadse, het vreemde, het soms onbegrijpelijke. Bram Peper, een hartstochtelijk pleitbezorger voor die ruimte formuleerde ooit eens “Kunstbeleid is het faciliteren van het ongemak”. Dat moet je je als samenleving permitteren.

De titel van de tentoonstelling is ontleend aan het gedicht I sing the body Electric van Walt Whitman. “All attitudes, all the shapeliness, all the belongings”. Het is werk van een tiental kunstenaars en het verbindende thema is het mensbeeld. U ziet werk van jonge kunstenaars die zelfs nog aan het begin van hun opleiding staan, naast gevestigde namen en kunstenaars die al heel lang werken maar wier werk niet vaak te zien is geweest.
Ik heb gisteren al een poosje rond mogen kijken en ik vind het een fascinerende reflectie op een boeiend thema en een prachtige tentoonstelling.

Van Bianca den Breejen tot slot leen ik de motivering die zeker voor mijn relatie met kunst geldt (en misschien is dat voor meer mensen zo…) "De melancholicus - zegt zij op haar website - is in de oude humeurenleer een verzamelaar. Hij bestrijdt de leegte met behulp van kunsten en wetenschappen.

Dames en heren.
Hoe het komt weet ik niet, misschien door de aanstekelijke veerkracht van Berry Koedam en haar Ram, maar ik begin het gevoel te krijgen dat we weer vooruit gaan kijken – iets dat we in deze stad, tegen de klippen op, gelukkig geneigd zijn om iedere keer weer opnieuw te doen.

Ik dank u voor uw aandacht.
De tentoonstelling is geopend.

Kees Weeda