|
|
Het is een warme dag in september wanneer er in de tuin van het Dordrechts museum plots een schip verschijnt. Het is metershoog en de buitenzijde is zwart en verkoold. Alsof het door de eeuwen heen naar deze plek is gevaren. De bewoners van de stad komen nieuwsgierig kijken. Wat nu? Lang geleden stroomde bij deze plek rivier de Thuredrith, die zo ondiep was dat de schepen er doorheen gesleept moesten worden. Met dit schip in de museumtuin zal hetzelfde gebeuren. De Dordtenaren komen samen en slepen, net als men vroeger deed, de mysterieuze boot vooruit door de stad. Het laat een streep van zwarte houtskool achter in de smalle straatjes. Soms botst het tegen een van de gebouwen en breekt er een stuk af. Eenmaal aangekomen bij het Hof van Nederland valt het laatste stuk van het schip. De tocht is voltooid.
Dit is het verhaal van het project "Rivier, Boot, Stad". Daarvoor kreeg kunstenaar Edward Clydesdale Thomson (1982) de opdracht om het Dordrechts Museum en het Hof van Nederland met elkaar te verbinden. Twee belangrijke plaatsen in de geschiedenis van Dordrecht, waar nu een nieuw hoofdstuk aan is toegevoegd. De Schots-Deense Thomson is gevestigd in Nederland en studeerde aan Piet Zwart Intitute in Rotterdam, aan de Glasgow School of Art en was artist-in-residence aan de Rijksacademie tussen 2011 en 2012.
|
|
| |
| Hoe is het idee ontstaan om een boot door de stad te slepen? |
| De eerste keer dat ik van Rotterdam naar Dordrecht reisde was met de waterbus via de Binnenvaart. Vanaf het water zie je de gelaagdheid van de geschiedenis van deze plek. Daar werd het voor mij zichtbaar dat er in deze stad generaties van botenbouwers, havenwerkers en zeevaarders wonen. De uitdaging lag er vervolgens in om een werk te maken dat zich uitstrekt over een groot gebied midden in het historische centrum van de stad, zonder die rijke geschiedenis te overstemmen. Daarom besloot ik om een verhaal te creéren, een mythe als het ware, waarin een gezamenlijke herinnering de grootte van het kunstwerk vormt. Er is een prachtig ontstaansverhaal over Dordrecht dat zich bij de ondiepe Thuredrith vormt tussen de Dubbel en Merwede rivieren. Dus ik wilde graag spelen met dat concept. De boot vormt daarin het symbool van Dordrecht's geschiedenis. |
|
| |
 |
| Loods waar het schip is gebouwd en de sculpturen zijn opgeslagen |
| |
| Is de boot gemaakt naar een voorbeeld? |
| We hebben het schip "de Jonge Jacob" uit het Binnenvaartmuseum als model gebruikt. Daar is wel een lang proces van research aan vooraf gegaan over het type boot dat we wilden bouwen en hoe we dat zouden aanpakken. Het moest bij Dordrecht passen, maar we hadden ook een team van mensen met de juiste kennis nodig. Er zijn namelijk geen bouwtekeningen uit die tijd. In samenwerking met historisch botenbouwer Wouter Schalk hebben we ervoor kunnen zorgen dat het maken van het schip zo waarheidsgetrouw mogelijk was aan de geschiedenis. We hebben de werkplaats hier geopend voor professionele timmermannen en botenbouwers, hun studenten en een team van vrijwilligers. In een jaar tijd heeft zich zo een community om dat maakproces heen gevormd. Een lange tijd werkten we aan een boot in wording, maar we hebben het getransformeerd door de buitenste laag te verkolen. Als het hout geverfd zou zijn was het een boot geweest. Met het proces van verbranding hebben wij het naar een nieuwe fase gebracht waarin het iets heel anders is geworden. |
|
| |
| Zijn er dingen veranderd in de ontwikkeling van het project tijdens die 3 jaar? |
| Het oorspronkelijke idee was dat de boot door een replica van het hek in de museumtuin zou breken. Daarvoor zou het originele hek tijdelijk verwijderd worden en geconserveerd in het Gemeentearchief. Totdat er plots veel ophef ontstond over de monumentale status van het museum. We kregen ontzettend veel aandacht in de media, er werd een petitie gestart en we mochten het plan niet doorzetten. Dat riep wel interessante vragen op over erfgoed en hoe dat wordt gezien als een symbool van het verleden. Maar ik vond het beeld van een kunstwerk dat vanuit de museale muren de openbare ruimte in breekt heel belangrijk. Dus we moesten een andere aanpak verzinnen: Vliegend? Met een tunnel? Uiteindelijk hebben we het vertaald naar een andere kunstvorm in samenwerking met een groep dansers en choreografen van het Albeda Danscollege en circusartiesten. Zij hebben een performance gemaakt waarin zij de boot hebben uitgebeeld. Want een boot is veel meer dan alleen de materialen. Het bestaat uit de mensen die het maken, de verhalen die het vertelt en de plekken die het bezoekt. De artiesten dansten, sprongen, klommen, vielen en kropen door het hek heen. Aan de andere kant vormden zij weer opnieuw de formatie van de boot, pakten de touwen op en begonnen met een groep vrijwilligers het echte schip vooruit te trekken. |
|
| |
 |
| Maquette van Dordrecht en een miniatuur van de boot |
| |
| Gebeurden er dingen die je niet had verwacht op de dag van het evenement? |
| De dag had niet beter kunnen lopen. Het was van tevoren niet bekend hoe we hadden opgelost dat de boot toch door het hek heen zou gaan. Dus alle toeschouwers keken vol afwachting toe, niet wetend wat er zou gebeuren, en er was zoveel spanning in de lucht dat je het bijna met een mes kon snijden. Toen de dansers eenmaal aan hun performance begonnen was iedereen verrast. Hun bewegingen vertaalden een gevoel van gevaar en dapperheid wat heel natuurlijk voortvloeide in het voorttrekken van de boot. Ook dat was een moment van opluchting, want we konden natuurlijk niets van tevoren uittesten. We wisten niet of de boot ook echt in beweging zou komen en of de stukken zouden afbreken. We hadden enkel alles nagebouwd in een digitalisering en een hele precieze kleine replica van de stad om te berekenen hoe het schip zou afbreken. Terwijl de dag vorderde hielpen steeds meer toeschouwers de groep touwtrekkers mee. Van jonge kinderen tot oude mensen bleef iedereen de hele dag betrokken. Tussen de onbekenden die naast elkaar stonden zag je vriendschappen ontstaan. Ik was zo verrast over die grote betrokkenheid. Het was een krachtig beeld dat iedereen samenkomt voor iets wat niemand alleen kan en wat groter is dan jijzelf. |
|
| |
| Ben je ook met andere projecten bezig? |
| "Rivier, Boot, Stad" is onderdeel van een trilogie over verschillende aspecten van het reizen over water. In Middelburg staat op dit moment het werk "Spellbound" dat reageert op de trans-Atlantische geschiedenis en het verschrikkelijke verleden van de slavenhandel. Het werk laat een replica van een prauw zien, een kleine platte bodem kajak uit Ghana, die heel langzaam in en uit het water getakeld wordt. Het water daar bij de dok is zo modderig en groen dat het ondoorzichtig is. Vanuit het thema "freedom from fear" wilde ik dat gebruiken als metafoor voor angsten en trauma's die soms verdwijnen en dan langzaam weer naar boven komen. Ook al is het niet altijd zichtbaar, het is er wel altijd. De titel refereert aan een academisch artikel over het beeld van maritieme schepen. Schilderijen uit de 17e eeuw laten nooit zien wat binnenin vervoerd wordt, wat het schip mystificeert en toeschouwers als het ware "spellbound" houdt. Het derde deel is een nul-speler videospel genaamd "Bound to the Miraculous";. Daarin is een simulatie van de zeilboot te zien waarin Bas Jan Ader over de Atlantische oceaan wilde varen in 1975 maar midden op zee is verdwenen. We verwerken daarbij alle live data die beschikbaar is over de oceaan zoals de golfstromen, de weersomstandigheden, maar ook de vervuiling. De boot probeert constant de overtocht vanaf Cape Cod te maken en iedere keer is het weer de vraag of dat lukt, of begint het weer terug bij af? |
|
| |
| Waar kijk je momenteel naar uit? |
| Ik kijk er erg naar uit om verder te werken met de sculpturen van "Rivier, Boot, Stad" die ik hier heb liggen. Nu de grote druk van het evenement over is heb ik de tijd om mij daarop te focussen. Toen we die dag de delen van de boot terugverplaatsen, van de stad naar de loods, duurde dit zelf langer dan het hele evenement! Het zijn hele grote stukken die hier nu klaar liggen om omgezet te worden tot een mal. Dat gaat sowieso een fascinerend proces worden om met zulke grote stukken hout te werken. De sculpturen zullen wel op ware grootte blijven maar ik ga hier en daar de breuken opnieuw bewerken. Want uiteindelijk zullen niet alle stukken gebruikt worden, daar zijn ze te groot voor en de straten van Dordrecht soms net te smal. |
|
| |
| Van 19 november 2022 tot en met 22 januari 2023 is het werk van Thomson te zien in de groepexpositie "Where Shall we Plant the Placenta?" bij A Tale of a Tub in Rotterdam. |
|
| |
| Links: |
| Website van Edward Clydesdale Thomson: http://www.edwardthomson.net/ |
| Website van het project 'Rivier, Boot, Stad': https://www.rivierbootstad.nl/nederlands |
| "Bound to the Miraculous": https://boundtothemiraculous.net/ |
| Expositie: Where Shall we Plant the Placenta?: http://a-tub.org/nl/program/where-shall-we-plant-the-placenta |
.jpg)
